Dzisiaj mamy możliwość zalegalizowania postawionych budynków i małej architektury, pod warunkiem, że zostały one postawione w zgodności ze sztuką budowlaną (tzn. są bezpieczne, nie grożą zawaleniem itd.), planami zagospodarowania terenu oraz pod warunkiem, że uiścimy opłatę legalizacyjną, która w przypadku domu może wynosić nawet 50 tys. zł.

Trzy typy budów

To, jakie dokumenty są wymagane do budowy, określa Prawo Budowlane. Zgodnie z nim, planując budowę, mamy trzy możliwości: konieczność uzyskania pozwolenia budowlanego, konieczność poinformowania odpowiednich organów o zamiarze budowy lub brak konieczności uzyskania jakichkolwiek pozwoleń.

W Art. 29 ustawy wymienione są budowle, które możemy postawić bez zezwoleń. Są to np. budynki gospodarcze, wiaty i altany do 25 mkw., nie więcej niż dwa takie obiekty na 500 mkw. działki. Jeżeli altanę chcemy postawić w ogródku działkowym, może mieć ona do 35 mkw. Nikogo nie musimy informować też o zamiarze budowy boiska rekreacyjnego, tymczasowych obiektów budowlanych niepołączonych trwale z gruntem, przydomowych basenów, oczek wodnych i innych.

Przy niektórych budowach nie potrzebujemy pozwolenia, ale musimy jedynie zgłosić odpowiedniemu organowi chęć budowy. Tak będzie w przypadku płotów, które mają powyżej 2,2 m wysokości i znajdują się od strony dróg, placów, ulic itp., ogólnie w miejscach publicznych. W takim zgłoszeniu należy określić termin rozpoczęcia prac, a także zakres i sposób ich przeprowadzenia.

Jeżeli chcemy wybudować coś, co nie mieści się na żadnej z tych list (powyżej podaliśmy tylko przykładowe pozycje), należy założyć, że do ich postawienia konieczne są odpowiednie pozwolenia budowlane.

Zalegalizowanie budowy

 Po nowelizacji ustawy o prawie budowlanym mamy realną możliwość zalegalizowania budowy, którą podjęliśmy bez zezwolenia. Może to dotyczyć nawet dużych obiektów, jak całe domy jednorodzinne, dobudowane bez pozwolenia piętra, garaże, nadbudówki itp. W tym celu musimy przede wszystkim wykazać, że nasza budowa jest zgodna z planami zabudowy terenu. Etapem drugim jest wykazanie, że zbudowany przez nas dom został postawiony zgodnie z obowiązującymi w danym okresie przepisami budowlanymi. W tym celu będzie potrzebny nam projekt oraz rzeczoznawca lub inna osoba uprawniona do oceny stanu budynku. Często konieczne jest doprowadzenie budynku do stanu zgodnego z przepisami. Oczywiście, wszystkie koszty z tym związane ponosimy sami.

Jeżeli samowola dotyczy jedynie braku zgłoszenia robót odpowiedniemu organowi (np. staroście), możemy spodziewać się wezwania do zaprzestania robót i wprowadzenia odpowiednich zabezpieczeń. Organ może też zażądać od nas przeprowadzenia inwentaryzacji wykonanych już prac, a nawet ich zakończenia i doprowadzenia do stanu poprzedniego. Takie decyzje muszą jednak zapaść w przeciągu dwóch miesięcy od nakazu wstrzymania robót, inaczej nakaz traci ważność.  

Jeżeli nie da się przekazać Inspektorowi Nadzoru Budowlanego kompletu dokumentów: np. dlatego, że budynek jest niebezpieczny, został wybudowany w miejscu do tego się nienadający itd., może on nakazać jego rozbiórkę. Oczywiście również na koszt właściciela obiektu.

Skąd Inspektorat dowie się o braku pozwoleń?

W praktyce nadzór budowlany o samowoli dowiaduje się zazwyczaj z donosu. Brak kompletu pozwoleń może być także problemem przy próbie sprzedania nieruchomości. W razie gdyby doszło zaś do wypadku w budynku, konsekwencje ponosi osoba odpowiedzialna za samowolną budowę lub otrzymanie budynku. Opłaty legalizacyjnej nie można rozłożyć na raty ani starać się o jej odroczenie.