Czym właściwie są nawiewniki?

Nawiewniki powietrza to stosunkowo niewielkich rozmiarów urządzenia mechaniczne, których zadaniem jest zapewnienie stałego, kontrolowanego przepływu powietrza potrzebnego do prawidłowego działania wentylacji. Dzięki nim mamy ciągły dostęp do świeżego powietrza bez konieczności otwierania okien.

Nawiewniki powietrza są przeznaczone do montażu w budynkach korzystających z wentylacji mechanicznej wywiewnej, grawitacyjnej (nazywanej też naturalną) lub hybrydowej (połączenie wentylacji grawitacyjnej z mechaniczną wywiewną). Nie należy ich jednak montować, gdy w budynku jest wentylacja mechaniczna nawiewna lub nawiewno-wywiewna (zwłaszcza w wariancie z rekuperatorem, czyli odzyskiem ciepła).

Można wyróżnić przynajmniej cztery rodzaje nawiewników powietrza - okienne, ścienne, podłogowe i sufitowe. Te dwa ostatnie typy są jednak stosunkowo rzadko wykorzystywane w naszym kraju, przez co w dalszej części artykułu skupimy się na nawiewnikach okiennych i ściennych. Oba te rodzaje można znaleźć w ofercie polskiej firmy Brevis.

Podział nawiewników powietrza

Jak już wspomnieliśmy, nawiewniki powietrza można podzielić na kilka ogólnych grup. Poniżej omówimy dwie z nich - okienne i ścienne.

Nawiewniki okienne

Nawiewniki tego typu przeznaczone są do montażu bezpośrednio na oknach lub w ich najbliższym otoczeniu (o czym opowiemy nieco dalej). Składają się właściwie z dwóch części - zewnętrznej czerpni i wewnętrznego regulatora. Elementy te łączy ze sobą niezabudowany kanał przelotowy. Mogą być także wyposażone w różne dodatki, np. filtry antyalergiczne lub tłumik akustyczny.

Nowoczesne nawiewniki tego typu to dyskretne, nierzucające się w oczy urządzenia, które można montować na oknach drewnianych, z PVC i aluminiowych. Dalszy podział nawiewników do okien opiera się na sposobie sterowania.

Rodzaje nawiewników okiennych

W ramach nawiewników okiennych wyróżniamy dwie podstawowe kategorie - ręczne i automatyczne. Wśród nawiewników automatycznych możemy mieć do czynienia z nawiewnikami higrosterowanymi, ciśnieniowymi lub hybrydowymi.

Ręczne

Najbardziej klasyczny model sterowania. Nawiewnik powietrza tego typu jest wyposażony w przekładnię lub pokrętło umożliwiające ręczne ustawienie stopnia otwarcia przesłony regulatora. To proste i tanie rozwiązanie jest jednak uciążliwe w eksploatacji - bardzo łatwo można zapomnieć o wyregulowaniu takiego nawiewnika. W efekcie możemy doprowadzić do wychłodzenia pomieszczenia, gdy w sezonie grzewczym zapomnimy przymknąć nawiewnik przed wyjściem z domu.

Higrosterowane

Nawiewniki higrosterowane wykorzystują mechanizm oparty o higrometr - reagują na zmiany względnej wilgotności powietrza wewnątrz pomieszczenia. Strumień objętości powietrza przepływającego przez nawiewnik okienny będzie tym większy, im wyższa będzie wilgotność. Najczęściej zakres pracy tego typu nawiewników mieści się w przedziale poziomu wilgotności od 35 do 70%, co przekłada się odpowiednio na minimalne i maksymalne otwarcie. Część modeli jest również wyposażona w dodatkowe pokrętło do ręcznego blokowania stopnia otwarcia.

Ciśnieniowe

Nawiewniki ciśnieniowe reagują na zmianę gęstości powietrza wynikającą z różnicy ciśnienia wewnątrz pomieszczenia a powietrzem na zewnątrz. Za sterowanie odpowiada tutaj płat aluminium o aerodynamicznym kształcie, który unosi się bezpośrednio w strumieniu powietrza.

Dopływ powietrza nie jest tutaj zależny od warunków atmosferycznych i wysokości. Nawiewniki ciśnieniowe są więc idealnym rozwiązaniem dla np. wielopiętrowych bloków mieszkalnych. Również tutaj zdarza się dodatkowa możliwość sterowania ręcznego.

Hybrydowe

Znane też jako dwusystemowe. Stanowią połączenie dwóch poprzednich typów - czerpnia reaguje na zmiany ciśnienia powietrza, a regulator dostosowuje dopływ powietrza zewnętrznego do aktualnej wilgotności względnej w pomieszczeniu. Niektóre modele mają też wbudowane sterowanie ręczne.

Sposób montażu

Biorąc pod uwagę montaż, okienne nawiewniki powietrza dzielą się na trzy grupy - montowane w szczelinie, we wrębie i na ramie.

Szczelinowe

Podstawowy sposób montażu, praktykowany od pierwszych modeli tych urządzeń. Nawiewniki szczelinowe są montowane we frezowanych otworach w przylgach ościeżnicy i skrzydła (okna PVC) lub tylko ościeżnicy/tylko skrzydła (okna drewniane). Okna aluminiowe muszą być do tego fabrycznie przystosowane. Wielkość szczeliny zależy od danego modelu i wytycznych producenta. Z racji tego, że otwór powstaje tuż nad górną krawędzią szyby zespolonej, sposób ten wymaga dużej precyzji - dość łatwo można uszkodzić komorę zbrojeniową i rozszczelnić szyby. Taki montaż często też pociąga za sobą utratę gwarancji na okno (o ile nie było do niego fabrycznie przygotowane).

Wrębowe

Okienne nawiewniki powietrza typu wrębowego są znacznie prostsze w montażu - wymagają jedynie wycięcia i wymiany trzech fragmentów uszczelek i przykręcenia urządzenia we właściwym miejscu, czyli między elementami okuć w górnej części ramy. Miejsce i wielkość wymienianych fragmentów uszczelek zależy od danego modelu. Można je montować na każdym typie okien. Montaż nawiewników wrębowych jest mało inwazyjny i raczej nie doprowadzi do utraty gwarancji (choć warto to zawczasu sprawdzić).

Na ramie

Najświeższa metoda pozwalająca założyć nawiewnik całkowicie nieinwazyjnie - kanał przelotowy powstaje między ramą i nadprożem. Tego typu nawiewniki powietrza mogą być montowane na wszystkich rodzajach okien (również tych wyposażonych w roletę zewnętrzną) oraz nowoczesnych drzwiach podnoszono-przesuwnych typu HS. Niestety mają też zasadniczą wadę - da się je zamontować tylko w momencie wprawiania okna. W związku z tym na oknach już wstawionych trzeba użyć innych nawiewników.

Nawiewniki ścienne

Nawiewniki ścienne (nazywane też nawietrzakami) są na ogół nieco większe od okiennych. Pełnią jednak dokładnie tę samą funkcję. Montuje się je bezpośrednio w górnej części ścian zewnętrznych budynku. Oprócz czerpni i regulatora, w ich skład wchodzą także wprawiane w otwór w murze kanały przelotowe. W nawiewnikach glifowych dochodzi jeszcze ukryta w warstwach tynku i ocieplenia puszka glifowa łącząca się z kanałem przelotowym od zewnątrz. Również w ich przypadku można zamontować tłumik akustyczny i różne filtry powietrza.

Podobnie jak ich okienne odpowiedniki, przeznaczone są do budynków z wentylacją grawitacyjną, mechaniczną wywiewną i hybrydową.

Rodzaje nawiewników ściennych

Również w ich przypadku możemy wyposażyć się w modele sterowane ręcznie lub automatycznie. Grupa automatycznych obejmuje urządzenia higrosterowane, ciśnieniowe, termostatyczne i hybrydowe. Dwa pierwsze warianty działają dokładnie na takiej samej zasadzie jak ich okienne odpowiedniki. Pozostałe dwa wymagają jednak krótkiego przedstawienia.

Termostatyczne

Nawiewniki termostatyczne regulują wielkość strumienia powietrza na podstawie temperatury powietrza na zewnątrz. Na ogół jest to dość ograniczony zakres - nawiewnik po prostu przymyka się, gdy temperatura spadnie poniżej określonego poziomu (najczęściej jest to 0°C).

Hybrydowe

Mianem hybrydowych określa się nawietrzaki, które mają wbudowany zarówno system sterowania automatycznego, jak i ręczną regulację. Nie powinno się ich więc mylić z nawiewnikami okiennymi o tej samej nazwie.

Sposób montażu

Biorąc pod uwagę sposób montażu, wyróżnia się dwa typy nawiewników ściennych - proste i glifowe.

Proste

W tym przypadku element zewnętrzny nawiewnika zakłada się bezpośrednio na powierzchni elewacji, a kanał przelotowy ma prostoliniowy przebieg, prostopadły do powierzchni ściany. Czerpnia jest więc wyraźnie widoczna, co może nieco psuć estetykę elewacji (zwłaszcza w przypadku starszych modeli, które mogły być tylko białe).

Glifowe

Znane też jako węgarkowe. W ich przypadku czerpnia ma postać tzw. puszki glifowej i jest montowana w pionowej części elewacji przylegającej bezpośrednio do ramy okna (czyli w tzw. glifie lub węgarku). Kanał przelotowy łączy się z taką puszką pod kątem prostym. Takie rozwiązanie nie tylko zapewnia większą dyskrecję, ale też wpływa pozytywnie na właściwości akustyczne nawietrzaka. Z drugiej jednak strony taka instalacja ma większy opór hydrauliczny utrudniający swobodny napływ powietrza. Zaleca się więc stosowanie nawietrzaków glifowych tylko przy wentylacji mechanicznej wywiewnej lub hybrydowej.

Nawiewniki powietrza a przepisy

Kwestię wentylacji budynków reguluje Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6.11.2008 roku W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Podaje ono 0,3 m3 jako minimalną wartość współczynnika infiltracji powietrza dla okien budynków mieszkalnych jednorodzinnych, budynków zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej. Przez współczynnik infiltracji należy rozumieć ilość powietrza, jaka napłynie w ciągu 1 godziny przez otwór wielkości 1 metra w oknie lub drzwiach balkonowych przy różnicy ciśnień wynoszącej 1 daPa. Zapisy tego rozporządzenia nakładają więc obowiązek wentylacji wszystkich pomieszczeń użytkowych i podają nawiewniki jako jeden ze sposobów zapewnienia dopływu świeżego powietrza.

Polska Norma PN-83/B-03430 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, ze zmianami Pr PN-B-03430/ Az3 z lutego 2000 r. podaje minimalny strumień objętości powietrza wentylacyjnego usuwanego z kuchni, łazienki, oddzielnego ustępu, pomieszczeń bezokiennych np. spiżarni lub garderoby, pokoju oddzielonego od tych pomieszczeń co najmniej dwojgiem drzwi oraz pokoju znajdującego się na wyższym poziomie w wielopoziomowym budynku jednorodzinnym lub wielopoziomowym mieszkaniu w budynku wielorodzinnym. Po zsumowaniu dadzą ogólny minimalny strumień powietrza dla całego budynku.

Jak rozmieścić nawiewniki powietrza w domu?

Według ogólnie przyjętej zasady wynikającej z zaleceń wspomnianych wyżej dokumentów, w każdym pokoju i kuchni z oknem powinien znaleźć się przynajmniej jeden nawiewnik. Nie zaleca się jednak zakładania ich w łazienkach - panująca w nich wysoka wilgotność w połączeniu z napływającym przez nawiewnik powietrzem może wywoływać nieprzyjemne wrażenie przeciągu podczas kąpieli. W związku z tym łazienki wentyluje się w sposób pośredni - przez montaż drzwi ze specjalnymi otworami w dolnej części.

Temat wentylacji kuchni zasługuje na osobny akapit. Konieczność założenia nawiewnika jest tutaj uzależniona od wyposażenia. Z nawiewnika można zrezygnować przy kuchence elektrycznej - w jej przypadku wystarczy wentylacja pośrednia. Natomiast przy kuchence gazowej lub kotle dwufunkcyjnym, potrzebny będzie przynajmniej jeden nawiewnik o zwiększonej wydajności - musimy bowiem zapewnić nie tylko swobodny przepływ powietrza, ale też dostarczyć go w ilości umożliwiającej prawidłowy przebieg procesów spalania paliwa. Przy zbyt małej dawce tlenu ryzykujemy wytwarzanie się śmiertelnie groźnego tlenku węgla, czyli czadu.

Gdzie montować nawiewniki powietrza?

Bez względu na typ, każdy montowany nawiewnik powinien znaleźć się minimum 2 m nad poziomem podłogi.

Nawiewnik okienny należy założyć zatem w/na górnej ramie okna lub ewentualnie pionowo w ramie bocznej blisko jej rogu (tylko niektóre modele są przystosowane do takiego montażu). Można je też instalować w ramie drzwi balkonowych. Dokładne umiejscowienie powinno być dobrane tak, by urządzenie nie przeszkadzało w otwieraniu okna.

Kwestia montażu urządzeń ściennych jest nieco bardziej skomplikowana. Środek kanału przelotowego po wewnętrznej stronie powinien też znaleźć się przynajmniej 30 cm od ościeżnicy okna, 15 cm od sufitu i 35 cm od sąsiedniej ściany.

Ile nawiewników będzie potrzebne?

Ilość nawiewników potrzebnych by zapewnić oczekiwaną wymianę powietrza, można obliczyć na podstawie sumy strumieni usuwanych z poszczególnych pomieszczeń - ich wartości podano we wspomnianej już normie PN-83/B-03430.

Uzyskany wynik wystarczy podzielić przez wydajność pojedynczego nawiewnika - po zaokrągleniu do pełnych całości uzyskamy liczbę potrzebnych urządzeń o danej sprawności.

Nawiewniki powietrza - podsumowanie

Różnego typu nawiewniki powietrza stanowią jedno z prostszych rozwiązań kwestii nieefektywnej wentylacji w budynku ze szczelnymi oknami. Nawiewniki pełnią więc tę samą rolę, co niegdyś nieszczelna stolarka okienna - wpuszczają do wnętrza ilości powietrza umożliwiające prawidłowe działanie wentylacji naturalnej (grawitacyjnej) i wspomaganej elektrycznym wywiewem. Dzięki nim system wentylacyjny zachowa sprawność, a my będziemy mogli cieszyć się stałym dopływem świeżego powietrza bez konieczności ciągłego otwierania okien. Dzięki możliwości wyposażenia tych urządzeń w specjalne filtry i tłumiki nie będziemy musieli przejmować się zanieczyszczeniami i hałasami dochodzącymi z zewnątrz.